Film Yönetmeni - Fotoğraf Sanatçısı : Nuri Bilge Ceylan

1959 yilinda Istanbulda dünyaya gelen Nuri Bilge Ceylan, Bogaziçi Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisligi bölümünden mezun olduktan sonra Mimar Sinan Üniversitesi’nde sinema yüksek lisansi yapti. Yaptigi dört filmin de yönetmenligini, senaristligini ve yapimciligini üstlenen Ceylan, sinemaya Koza adli kisa filmiyle adimini atti. Ardindan 1997de Kasaba filmini, 1999 yilinda da Mayis Sikintisini çekti.56. Cannes Film Festivali’nde yarisan ve favori filmler arasinda gösterilen Nuri Bilge Ceylan’in 2002 yapimli dram filmi “Uzak”, Altin Palmiye’den sonra festivalin ikinci önemli ödülü olan ‘Büyük Jüri Ödülü’nü (‘Grand Prix’) aldi. Filmde yalniz ve yabancilasmis iki kuzeni oynayan filmin basrol oyunculari Muzaffer Özdemir ve talihsiz bir trafik kazasinda kaybettigimiz Mehmet Emin Toprak da ‘En Iyi Erkek Oyuncu Ödülü’nü paylasarak büyük bir basariya imza attilar.Uzak’in Büyük Jüri Ödülü Ceylan’a Ingilizlerin dünya çapindaki pop stari Sting tarafindan verildi. Filmde yalniz ve yabancilasmis iki kuzeni oynayan Muzaffer Özdemir ile Mehmet Emin Toprak da En Iyi Erkek Oyuncu ödüllerini paylasti.

Son yıllarda sinemayla anılan Ceylan'ın sinemaya sanat fotoğrafçılığından geçiş yaptığını ve bunun sinemasına da birebir yansıdığını eklemek lazım


"CEYLAN'IN SUSARAK KONUŞAN FOTOĞRAFLARI"

Nuri Bilge Ceylan, fotoğraflarında, kendine özgü estetik anlayışını güçlü bir biçimde ortaya koyuyor. Nuri Bilge Ceylan'ın "Sinemaskop Türkiye" sergisi, Selanik ve Londra'dan sonra şimdi de Türkiye'de. Ceylan'ın, "İklimler" filminin mekân araştırmaları sırasında panoramik fotoğraflar çekerek başladığı serüven, son dört yıl içinde ciddi bir arşiv oluşmasıyla sergiye dönüştü.

Fotoğrafın kısa tarihi, belgelemeden sanata, geniş bir ilgi alanını içerir. Bugünkü görsel vizyonumuzu oluşturan tüm fotoğraflar, yaklaşık 170 yıla yaklaşan süreç içinde devinimini sürdürüyor. Fotoğrafın resim dışında öncülü olmamasından kaynaklanan şaşırtıcılığı, zaman içinde kanıksanmasıyla başka noktalara doğru yöneldi. Resmin elinden alınan 'benzetme' özelliği, zaman içinde fotoğrafı farklı arayışlara götürdü.

Renkli fotoğrafın icadından önce fotoğraflar renklendirilmeye başlamış, dijital teknolojinin gelişimi beklenmeden kolaj ya da üst üste baskı gibi yöntemler kullanılarak farklılık yaratılmıştı. İçeriği kuşatan biçim, adeta görsel algılamanın çerçevesi oldu. Hepimiz çok iyi biliriz ki, her filmin başlangıç ve bitiş sahnesi birer fotoğraftır. Yönetmenin görsel tercihleri, anlatımı bir romanın özgür seçeneklerinden, pelikülün değiştirilemez tutsaklığına götürür.

Nuri Bilge Ceylan'ı eskiden bu yana tanıyanlar, onun sinemacılığından çok daha öncesine dayanan başarılı fotoğraf geçmişini bilir. Bizlerin daha öğrenci olduğu 1980'li yılların başında, Nuri Bilge Ceylan da girdiği fotoğraf yarışmalarında ödüller kazanıyor ve bu yarışmaların sergilerinde fotoğrafları büyük ilgi görüyordu.

Özellikle siyah beyaz fotoğrafçılığın teknik ve anlatım öğelerini fotoğraflarında başarıyla kullanan Ceylan, dünya görüşünü fotoğrafları üzerinden izleyenleriyle paylaşırken, kendine özgü estetik anlayışını da güçlü bir biçimde ortaya koyuyordu.

Çağdaş siyah-beyaz

Kimi fotoğraflarına kendisini konu olarak seçiyor kimilerinde ise doğanın sesini grinin tonlarıyla kağıdın üzerine geçiriyordu. Fotoğraflarının odağında güçlü egosu vardı Ceylan'ın: "Hissettiğimiz dünya aslında öyle olabilir miydi! Yaşamın kendisi tasarımsa, bize önerilen, varoluşumuzu sürdürdüğümüz dünyanın arakesitinde neler üretilebilirdik..."

Onun fotoğraflarında, köklü bir siyah beyaz fotoğrafçılık geleneğinin çağdaşlaştırılmış halini yakalıyorduk. Nuri Bilge Ceylan, ileride film yapmayı söylediği o günlerde, bizlere bu dünyanın içinde başka dünyaların olduğunun ipuçlarını veriyordu.

Fotoğraf müstakil bir sanattır. Fotoğrafta sinemanın aksine, her şeyi kendiniz yapmak zorundasınız. Sinema, süreci ve belirli bir akışı, fotoğraf ise 'an' denilen, saniyenin küçük değerlerini kullanır. Birbirlerine bu denli yakın gözüken iki sanat, aslında mantık ve işleyiş olarak birbirinin tam tersidir.

Nuri Bilge Ceylan'ın fotoğraflarını sinemadan, sinemasını da fotoğraflarından ayrı olarak değerlendirenleyiz. Çünkü o, özellikle sinema yaşamının başlangıcında dünya görüşünü ve felsefesini, senaryodan kamera kullanımına kadar kendi üzerinden geçirdi; küçük bütçelerle oldukça minimalist filmler gerçekleştirdi. Kendi yazdı, kendi senaryolaştırdı ve kendi çekti. Daha da önemlisi kendisi oynayarak sinemasını oluşturdu.

Zaten, Nuri Bilge Ceylan'ın fotoğrafçı olarak çıkışında çektiği fotoğraflardaki en büyük özellik, tıpkı sinemada olduğu gibi uzun bir sürecin denk gelinen ânı ve ardındaki gizemi bakanlara hissettirmesiydi. Yani Ceylan'ın hiçbir zaman enstantane fotoğrafı olarak yapıtlar vermemesi, önümüze sunduğu görüntünün bir filmden alınmış karelere benzemesi, hep bu devamlılığın bir sonucudur. Gerek çekimde düşünsel olarak, gerekse uygulamada teknik olarak seçtiği yöntemler, onun kurgulamadaki başarısının en önemli göstergeleridir.

İnsanlar önce var oluyor, ardından da sıkılıyor. Bu varoluşçu dünyanın tüm sıkıntısı aslında dünyanın ortak sıkıntısıydı. Nuri Bilge Ceylan bunun farkına vardıktan sonra, kendini ifade etmek için hangi dalı seçerse seçsin, bütün üretimleri aynı yöne doğru yol alıyordu. Stilindeki ısrarcılığın nedeni, bu dünyada kendisi gibi var olanların varlığına duyduğu inançtı. Ceylan'ın sanatı, kontrollü bir egoyu da içinde barındırıyordu.

Renkli ve sinemaskop

Nuri Bilge Ceylan, sineması ile paralel giden dönemde ürettiği panoramik fotoğraflarıyla, içinde uyuyan fotoğraf devini yeniden uyandırdı. Fotoğrafın hiçbir sanat dalında olmayan gizemi gerek araştırma gezilerinde gerekse filmlerin çekimlerinde Ceylan'ı fotoğraf çekmeye yöneltiyor. Ve Ceylan yeni döneminde, tıpkı filmlerde olduğu gibi çarpıcı orantısı ile onu bekleyen panoramik boyutun içine figürlerini yerleştiriyor.

Nuri Bilge Ceylan'ın "Sinemaskop Türkiye" sergisi, Selanik ve Londra'dan sonra şimdi de Türkiye'de. Ceylan'ın, "İklimler" filminin mekân araştırmaları sırasında panoramik fotoğraflar çekerek başladığı serüven, son dört yıl içinde ciddi bir arşiv oluşmasıyla sergiye dönüştü. 2006 yılında, 47. Selanik Film Festivali sırasında ilk kez açılan sergiyle, bir kez daha fotoğrafçı yönüyle gündeme geliyor Ceylan.

Nuri Bilge Ceylan'ın "Sinemaskop Tür*kiye" sergisi, AVEA'nın desteğiyle Milli Reasürans Sanat Galerisi'nde, İstanbul Film Festivali kapsamında 3-28 Nisan tarihleri arasında izleyicileriyle buluşacak. Renkli ve panoramik olarak çekilmiş bu kareler, biraz dikkatli bakıldıklarında Brueghel'in resimlerinden Tarkovsky'nin filmlerine kadar birçok gönderme görülebiliyor.

Bu fotoğraflar, sıradan gibi gözüküp, asla sıradan olmayan anların gizemini kendilerine bakan gözler üzerinden iletiyor.

Nuri Bilge Ceylan, tıpkı filmlerinde olduğu gibi panoramik fotoğraflarında da geniş alanları, espasları kullanıyor. Nesnelerle uzay arasındaki boşluklara adeta fısıltıları yerleştiriyor. Onun fotoğrafları konuşmak yerine susmayı yeğliyor. Müziği, notalardan çok 'es'lerin oluşturduğunu ve büyük sessizliklerle daha çok şey anlatılacağını iyi biliyor Ceylan. Bu onun aynı zamanda iflah olmaz varoluşçu yanını da oluşturuyor.
Doğu'nun gizemini en iyi anlatan sözcük olan mistik, bu fotoğrafların okunmalarında anahtar görevini üstleniyor. Batı'nın sanatı ile doğuya bakıldığında; hem otantizmin pençesine düşmeden hem de oryantalizmin maşası -öteki- olmadan gıpta edilecek bir sükûnet ile çekmiş fotoğraflarını Nuri Bilge Ceylan. Tıpkı eski günlerde olduğu gibi; ama bu kez biraz daha geniş bir çerçeveyle..

Alıntı (Merih Akoğul, Milliyet Sanat Dergisi, Nisan 2007)















sanatçının diğer fotoğraflarını görmek için tıklayın